Przyjaz do RCz i warunki wykonywania pracy

Co jest w RCz uważane za nielegalne wykonywanie pracy?

1. Za nielegalne wykonywanie pracy jest w RCz uważana praca w formie stosunku pracowniczego, wykonywana przez osoby poza stosunkiem pracowniczym, tj. bez umowy o pracę, ugody o wykonanie pracy (w dalszej treści też „DPP“), ugody o działalności zarobkowej (w dalszej treści też „DPČ“). Dalej jest za nielegalne wykonywanie pracy uważana praca wykonywana przez cudzoziemca* w niezgodzie z uzyskanym pozwoleniem na pracę albo bez takiego pozwolenia, w niezgodzie z kartą pracownika, kartą delegacji wewnątrzzakładowej pracownika lub niebieską kartą, o ile są według przepisów prawa wymagane.  O nielegalne wykonywanie pracy chodzi również w sytuacji, kiedy cudzoziemiec pracuje bez ważnego pozwolenia na pobyt na terenie RCz. *Na potrzeby zatrudniania pracowników z zagranicy nie jest według ustawy o zatrudnieniu obywatel Unii Europejskiej oraz członek jego rodziny uważany za cudzoziemca.

2. Za nielegalne wykonywanie pracy uważano również tzw. szwarc system. Chodzi o sytuacje, kiedy pracodawca zawiera z osobą prowadzącą działalność gospodarczą umowę handlowo-prawną (najczęściej umowę przedstawicielstwa handlowego, umowę zlecenia albo umowę pośrednictwa) pomimo tego, iż faktycznie chodzi o działalność zarobkową w postaci pracownika. Dana osoba następnie wykonuje zwyczajne, codzienne czynności dla pracodawcy, jednak nie jest jego pracownikiem, lecz działa formalnie jako samodzielny przedsiębiorca świadczący pracodawcy swoje usługi.

3. Na potrzeby zatrudniania obywateli UE chodzi najczęściej o nielegalną pracę w sytuacji wykonywania pracy w charakterze pracownika poza stosunkiem wynikającym z umowy o pracę. Również może nastąpić sytuacja, kiedy na obywatela UE na podstawie decyzji o wydaleniu w postępowaniu administracyjnym albo karnym nałożono zakaz pobytu na terytorium RCz (w przypadku obywateli UE może to nastąpić tylko w przypadku, kiedy wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub ich pobyt na tym terytorium stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego). W takim przypadku jest wykonywanie pracy zarobkowej w czasie ważności wydalenia uważane za nielegalne wykonywanie pracy ze względu na zakaz pobytu na terenie RCz.

W przypadku zatrudniania członków rodziny obywatela mogą występować obie wyżej wymienione sytuacje uważane za nielegalne wykonywanie pracy, a więc wykonywanie działalności zarobkowej w charakterze pracownika poza stosunkiem pracy albo bez ważnego pozwolenia na pobyt.

Jakie są główne korzyści pracy wykonywanej w zgodzie z przepisami prawa?

1. Osobie wykonującej pracę w zgodzie z przepisami prawa przysługują po spełnieniu określonych warunków oraz w zależności od rodzaju umowy (umowa o pracę, DPČ, DPP) różne uprawnienia wynikające z stosunku pracy. Chodzi np. o określony czas pracy i czas wypoczynku, określony maksymalny czas zmiany i prawo do przerwy na jedzenie, określone wynagrodzenie minimalne, prawo do urlopu, ubezpieczenia zdrowotnego oraz prawo do bezpłatnej opieki medycznej albo rekompensaty za wypadki przy pracy albo choroby zawodowe, prawo do ubezpieczenia społecznego, prawo do świadczeń z państwowej pomocy społecznej, gwarantowanego okresu wypowiedzenia, do odprawy, itp. Niektóre z wymienionych korzyści mogą dotyczyć również pracowników nielegalnie wykonujących pracę, jednak nie są z strony pracodawców gwarantowane.

2. Istnienie legalnych dochodów wpływa też w sposób istotny na możliwość uzyskania pozwolenia na pobyt stały oraz następnie na uzyskanie obywatelstwa RCz. Podczas podejmowania decyzji w sprawie udzielenia obywatelstwa RCz uwzględnia się fakt, czy doszło do integracji wnioskodawcy do społeczeństwa również z punktu widzenia pracy. Więcej informacji na temat udzielenia obywatelstwa oraz spełnienia określonych warunków można znaleźć tutaj.

W jaki sposób jest obywatel UE uprawniony do legalnego wjazdu na terytorium RCz?

Obywatele UE nie potrzebują w celu wjazdu na terytorium Republiki Czeskiej jakiegokolwiek specjalnego pozwolenia, uprawnienie do wjazdu wynika z tzw. prawa do swobodnego przepływu osób w ramach  UE. Jeżeli ma obywatel UE zamiar formalizować swój pobyt w Republice Czeskiej, składa wniosek do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych o wydanie zaświadczenia rejestracji, przeznaczonego dla obywateli UE, zamierzających przebywać na terytorium RCz w czasie przekraczającym 3 miesiące.

W jaki sposób jest członek rodziny obywatela UE uprawniony do legalnego wjazdu na terytorium RCz?

Ustawa definiuje bliskich i dalekich członków rodziny obywatela UE.

1. W przypadku bliskich członków rodziny (mianowicie mąż, żona) trzeba przynajmniej złożyć wniosek o wydanie (jakiejkolwiek) wizy uprawniającej do pobytu nieprzekraczającego 90 dni (tzw. wiza krótkoterminowa), na podstawie której cudzoziemcowi przysługuje prawo wjazdu na terytorium Republiki Czeskiej i następnie składa w placówce Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wniosek o wydania pozwolenia na pobyt czasowy. Podobnie jako wiza krótkoterminowa funkcjonuje też pobyt w ramach tzw. ruchu bezwizowego. Jeżeli cudzoziemiec już legalnie przebywa na terytorium RCz, może złożyć wniosek o wydanie pozwolenia na pobyt czasowy w placówce Ministerstwa Spraw Wewnętrznych kiedykolwiek w terminie ważności swojego pozwolenia na pobyt.

2. W przypadku dalekich członków rodziny (mianowicie udokumentowany stosunek stały z obywatelem UE) trzeba za pośrednictwem placówki dyplomatycznej Republiki Czeskiej złożyć  wniosek o wydanie specjalnego typu wizy krótkoterminowej dla członków rodziny obywatela UE, uprawniającej obcokrajowcę do wjazdu na terytorium Republiki Czeskiej i tutaj składa w placówce Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wniosek o wydanie pozwolenia na pobyt czasowy. Jeżeli cudzoziemiec już legalnie przebywa na terenie RCz na podstawie wizy pobytowej na okres przekraczający 90 dni (tzw. wiza długoterminowa) albo pozwolenia na pobyt długoterminowy (również na podstawie karty pracownika, niebieskiej karty oraz karty delegacji wewnątrzzakładowej), może wniosek o wydanie pozwolenia na pobyt czasowy złożyć w placówce Ministerstwa Spraw Wewnętrznych kiedykolwiek w terminie ważności swojego pozwolenia na pobyt.

Dalej jest członek rodziny obywatela UE uprawniony do legalnego wjazdu na terytorium RCz oraz do legalnego pobytu w czasie 3 miesięcy, o ile jest posiadaczem ważnego pozwolenia na pobyt wydanego przez inne państwo członkowskie.

Co trzeba zrobić odrazu po przyjeździe do RCz?

1. Obywatel UE powinien oznajmić miejsce swojego pobytu w właściwej placówce policji zajmującej się sprawami cudzoziemców (cizinecká policie) w terminie do 30 dni od dnia wjazdu na terytorium RCz, o ile jego planowany pobyt będzie przekraczał 30 dni. Obowiązek ten dotyczy też członka rodziny obywatela UE, o ile obywatel UE przebywa na terytorium RCz.

2. Jeżeli jednak wjazd członka rodziny obywatela UE do Rcz realizowany jest na podstawie wizy krótkoterminowej, zobowiązany jest do stawienia się w terminie do 3 dni roboczych na placówkę policji zajmującej się sprawami cudzoziemców (cizinecká policie) w celu oznajmienia miejsca pobytu na terytorium.

Jakie dokumenty są potrzebne do legalnego wykonywania pracy na terytorium RCz? Jaką pracę mogę wykonywać po uzyskaniu odpowiednich dokumentów?

Obywatele UE mogą w Republice Czeskiej wykonywać działalność zarobkową na podstawie umowy o pracę na identycznych warunkach jako obywatele Republiki Czeskiej.

1. Członkowie rodziny obywatela UE mają według ustawy w zakresie zatrudniania identyczną pozycję jako obywatele RCz, potrzebują jednak ważnego pozwolenia na pobyt.

2. W celu legalnego zatrudnienia członka rodziny obywatela UE w Republice Czeskiej potrzebne jest już wydane pozwolenie na pobyt czasowy, ewentualnie wystarcza złożenie w placówce Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wniosku o wydanie pozwolenia na pobyt czasowy i uprawnienie do pobytu na terytorium RCz. Uprawnienie cudzoziemca do pobytu na terytorium RCz do czasu podjęcia decyzji w sprawie wniosku o wydanie pozwolenia na pobyt czasowy charakteryzuje się naklejką wizową w formie wizy uprawniającej do pobytu przekraczającego 90 dni w paszporcie cudzoziemca.
   
   Potwierdzenie o złożeniu wniosku o wydanie pozwolenia na pobyt czasowy nie jest dokumentem potwierdzającym prawo cudzoziemca do pobytu na terytorium RCz! Dlatego trzeba zawsze sprawdzić, czy cudzoziemiec może pracować na terytorium RCz.
   
   Więcej informacji na temat zatrudniania członków rodziny obywateli UE można znaleźć na stronach internetowych Ministerstwa Pracy i Spraw Społecznych. Należy jednak pamiętać, że trzeba posiadać pozwolenie na pobyt na terytorium RCz, również w przypadku członka rodziny obywatela UE.

3. Wykonywanie pracy w sytuacji, kiedy jest pobyt członka rodziny obywatela UE w RCz nielegalny, uważany jest za nielegalne wykonywanie pracy.

4. Warunki wykonywania pracy (rodzaj, miejsce, itp.) wymienione są w umowie o pracę, DPP albo DPČ.

Czym jest umowa o pracę, ugoda o wykonanie pracy (DPP), ugoda o działalności zarobkowej  (DPČ)? Co powinno być zawarte w treści umów tego typu?

1. W skrócie chodzi o umowy pisemne, na podstawie których można w RCz wykonywać pracę.

2. Umowa powinna zawierać: rodzaj pracy, którą powinien pracownik wykonywać na rzecz pracodawcy, miejsce albo miejsca wykonywania pracy oraz dzień rozpoczęcia pracy. Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Zaletą umowy o pracę jest przede wszystkim większa ochrona pracownika (więc Pana/Pani) w przypadku rozwiązania stosunku pracy (ochrona za pośrednictwem okresu wypowiedzenia, odprawa, ustalone wynagrodzenie, itp.).

3. DPP jest ugodą z określonym zakresem pracy, który nie powinien przekroczyć 300 godzin w roku kalendarzowym. DPP  powinna być zawarta na piśmie. W ugodzie powinno być określone zadanie pracownika, uzgodnione wynagrodzenie za jego wykonanie, zakres pracy i czas, w którym zadanie powinno być wykonane. Jednocześnie powinien być ustalony okres, na który jest ugoda zawarta.

4. DPČ jest ugodą, w ramach której można wykonywać pracę w zakresie do 20 godzin tygodniowo, nie jest jednak w odróżnieniu od DPP ustalony roczny limit 300 godzin za jeden rok kalendarzowy. Ugoda powinna być zawarta na piśmie, w umowie powinna być określona uzgodniona praca, uzgodniony zakres czasu pracy, wysokość wynagrodzenia i okres, na który jest ugoda zawarta.

Do kogo można się zwrócić w przypadku potrzeby pomocy z załatwieniem dokumentów koniecznych do pracy w RCz? Czy przysługuje takiej osobie prawo do tłumacza?

Pomoc podczas komunikacji z urzędami oraz innymi instytucjami razem z tłumaczeniem na język obcy, która jest dla cudzoziemców bezpłatna, można znaleźć tutaj.

Jestem członkiem rodziny obywatela UE, mój wjazdu na terytorium RCz był legalny, jednak pracę rozpocząłem albo pracuję w czasie, kiedy już nie mam ważnego pozwolenia na pobyt. Jestem pracownikiem nielegalnym? Co musze zrobić w celu zalegalizowania swojej pracy w takim przypadku?

Tak, o ile osoba pracuje w RCz jako członek rodziny obywatela UE bez ważnego pozwolenia na pobyt, chodzi o nielegalne wykonywanie pracy. W razie potrzeby zalegalizowania będzie w takim przypadku konieczne uzyskanie ważnego pozwolenia na pobyt. Trzeba się zwrócić o pomoc do niektórej z organizacji wspierających cudzoziemców (listę można znaleźć tutaj).

Mój pobyt na terenie RCz jest legalny, jednak nie mogę znaleźć pracy, czy w takim razie przysługuje mi prawo do zasiłku dla bezrobotnych?

1. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych przysługuje osobom, które zostały na podstawie swojego wniosku po spełnieniu warunków wynikających z przepisów prawa ewidencjonowane w ewidencji osób poszukujących pracę, prowadzonej przez Urząd Pracy. Osobą poszukującą pracę może być obywatel UE albo członek jego rodziny, posiadający miejsce zamieszkania w RCz. Miejscem zamieszkania jest zameldowany adres stałego albo czasowego miejsca zamieszkania na terytorium RCz lub miejsce, na którym dana osoba zwykłe przebywa na terytorium RCz.

2. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych przysługuje Panu/Pani tak samo jako obywatelom RCz w przypadku miejsca zamieszkania na terytorium RCz, wykonywania pracy w stosunku pracy albo innej działalności zarobkowej, z której odprowadzono składkę na „ubezpieczenie emerytalne“ minimalnie 12 miesięcy w ciągu ostatnich dwu lat przed złożeniem wniosku o zasiłek dla bezrobotnych, pod warunkiem złożenia wniosku o zasiłek dla bezrobotnych w placówce Urzędu Pracy, w której jest Pan/Pani ewidencjonowany/na w ewidencji osób poszukujących pracę, i nieotrzymywania emerytury.